Waarom je teksten moet schrappen, maar je keel niet moet schrapen.
Het werd me aanbevolen en op het hart gedrukt, het was me beloofd (mondeling én zwart op wit) en voorspeld. Ik was dus geïnstrueerd én gewaarschuwd. Maar toen het zover was kon ik het bijna niet geloven: schrappen… ruim 4000 woorden! Het bloed was amper gestold, zweet niet verdampt en tranen nog niet gedroogd, maar het móest gewoon: afscheid nemen van overbodige inhoud. Ik had mezelf een zijspoor ingeschreven. Dus schraapte ik mijn keel en hup, daar ging het hele hoofdstuk naar de map geschrapt werk. Pijnlijk.
Schrappen deed meer pijn dan ik dacht, maar de opluchting daarna was ook onverwacht groot. Opeens voelde ik weer ruimte: de structuur van het boek kwam weer naar voren en de focus kwam weer op het centrale thema te liggen: stem en spraak. Met dit plotselinge overzicht voelde ik ook de inspiratie weer opborrelen en ik kon weer vooruit. Lekker.
En keelschrapen? Tsja, blijkbaar moest er in m’n keel ook iets gebeuren. En die voelde na dat geschraap ook weer vrij. Dat zit zo: als je je stem een tijdje niet gebruikt maar wel gewoon doorademt (en dat doe je gelukkig automatisch!) loop je kans dat je keel een beetje uitdroogt. Het slijm rond je stemplooien kan dan wat verdikken of taaier worden. Op het moment dat je weer geluid wilt maken lukt dat niet zo goed, je stem is een beetje vastgelopen. Schrapen dus en praten maar.
Keelschrapen mag soms even nodig zijn maar het is helemaal niet goed voor je stem: je forceert je stemplooien door ze met veel kracht tegen elkaar te drukken en dat vol te houden terwijl je er je adem met geweld tussendoor perst. Dat geeft ook dat schraperige, kucherige geluid. En het ergste is, dat schrapen op zichzelf een irriterende werking heeft op diezelfde plooien, waardoor je de neiging krijgt het nóg eens te doen. Dat kan een pijnlijke bezigheid worden en zelfs tot stemklachten leiden.
Het zou me overigens niets verbazen dat je, terwijl je dit leest, ook je keel al zit te schrapen. Schrapen heeft net zo’n effect als gapen: zodra iemand er mee begint wordt het door anderen overgenomen. Doe toch maar niet, zeker als je weet dat er ook nog andere manieren zijn om je stemplooien vrij te maken en je stem weer op gang te krijgen. Leidt jezelf af door op een (suikervrij) snoepje te sabbelen, slik eens flink of neurie een tijdje zachtjes binnensmonds. En als het dan echt nodig is je stemplooien in één keer te klaren van slijm, doe dan met de koeienhoest. ‘Huffen’ heet dat ook wel en je kunt er een demonstratie van zien in dit filmpje van Ilse en Hanneke, twee vrolijke logopedisten. (https://youtu.be/LcucqLTJTLQ)
Hopelijk word je dus niet zozeer door je taken in beslag genomen dat je stem langzaam aan het vastlopen is. Je bent nu dus ook gewaarschuwd: houd die stem in beweging en je keel vrij! Neurie van tijd tot tijd een leuk liedje vanachter je computerscherm of tijdens het besturen van je tram om te voorkomen dat je stem vastloopt of ontspoort. Voor schrappen kan ik je echter niet behoeden: schrijven is schrappen. Mocht je daarentegen meer willen lezen over spreken: dat kan zodra ik ben ̶u̶i̶t̶g̶e̶s̶c̶h̶r̶a̶p̶t̶ uitgeschreven aan mijn boek dat in april dit jaar uitkomt!
Alex Boon 