Waarom je als spreker altijd aan één doel werkt.

Mijn eerste zakmes had twee onderdelen, een klein en een groot mes. Ik kon er van alles mee snijden. Inclusief mijzelf. Nadat dat was gebeurd (een jaap in mijn duim) gaf mijn vader kortweg de gebruiksaanwijzing van een zakmes: ‘Als je een zakmes gebruikt klap je nooit meer dan één onderdeel tegelijk uit.’ Een essentiële les op een cruciaal moment. Mijn volgende zakmes was een zwitsers exemplaar met niet alleen twee messen, maar ook een priem, schroevendraaier, zaagje, schaartje, kurkentrekker, pincet, tandenstoker, en een… tassenhaakje. Ik gebruikte alle onderdelen (op het tassenhaakje na) wijs en heb er sindsdien geen ongelukken meer mee gemaakt.

Tijdens het schrijven van mijn boek dacht ik: zou het niet fantastisch zijn als er een zwitsers zakmes zou bestaan voor sprekers waarmee je stem en spraak kunt onderhouden of bijwerken? Ik zag het al bijna voor me en fantaseerde over de gereedschappen die het zou het moeten hebben. Binnen de drie hoofdfuncties stem, spraak en taal zouden er binnen elke categorie bijpassende instrumenten zijn. Via een schetsje kwam ik tot deze praktische set:

Voor je stem:

AAN/UIT knop – om met je stem te kunnen werken

Volumeknop – voor het aanpassen van je luidheid

Toonzetter – zet de juiste toon in elk gesprek

Timbrezoeker – zoekt automatisch de juiste stemkleur

Stemvork – om zuiver af te kunnen stemmen

Luistertoets – bewaking stem en klank kwaliteit, ook handig tijdens gesprekken

Ear-opener – extra detectie en bewustwording

Voor je spraak:

Temposchuif – voor de nodige versnelling en vertragingen

Metronoom – om maat en tempo te bewaken

Pauzeknop – om de tijd te nemen

Dictieslijper – voor scherpe articulatie

Staccatostoker – brengt pit in een zin

Legatomes – brengt rust in een zin

Toonklem – om nadruk aan te brengen

Tongbreker – spraakvaardigheidsbevorderaar

Spreekbeentje – articulatietrainer

En voor je taal:

Stopwoordpincet – verwijdert stopwoorden

Kernwoordpriem – brengt je tot de kern

Jargonschaar – verwijdert afstandelijk materiaal          

Breedspraakzaagje – snoeit overbodig materiaal

Bijzinmes – beperkt het aantal bijzinnen

Stijlschaaf – hervormt je stijl waar nodig

Tranentrekker – maakt iets los bij je luisteraars

Plotmeter – om de verhaallijn te bewaken

Gespreksopener – handig starthulpje

Ruiszeefje – verheldert je taalgebruik

Leuk, zo’n exercitie, maar uiteindelijk wil ik een praktisch handboek schrijven en geen zakmes ontwerpen (al zou zo’n multitool daar misschien wel een ludieke samenvatting van zijn). En toch… ik zag in gedachten het enorme showmodel van een zakmes in de etalage van een metaalwarenwinkel. Zou dit beeld niet gerealiseerd kunnen worden? Misschien niet met alle, maar dan toch met twee of drie functies uitgeklapt. (‘Uitgeklapt? Pas op!’ hoorde ik mijn vader zeggen.) En toen schoot hij me te binnen: Jochem. Illustrator. Beeldkunstenaar. Ik ken zijn iconische werk onder andere als afbeelding op het longboard van mijn dochter en als drieluikje aan de muur van mijn zoon. Als hij geen beeld zou kunnen bedenken bij mijn zakmesfantasie, wie zou het dan wel kunnen?

Het zwitserse zakmes dat Jochem voor me maakte overtrof al mijn verwachtingen en is nu de bladwijzer bij mijn boek. Zowel het boek als de bladwijzer bevatten (bijna) alle instrumenten die je als spreker maar nodig hebt. Niet allemaal tegelijk uitklappen, natuurlijk, dan zou je je verhaal er misschien mee beschadigen. Spring er wijs mee om: kies één gereedschap uit en ga daar maar eens mee schaven, vijlen, of peuteren aan je stem of spraak. Daarna kun je gaan kijken welk effect dat oplevert als je naderhand ergens zit of staat te spreken.

(Tassen)haakje:

Meer werk van Jochem aka JAWGEM zien? Bezoek zijn Instagram pagina!

Interesse in het boek? Ik presenteer het op de Werelddag van de Stem: zondag 16 april. Als je voor-intekent kun je die dag met korting een gesigneerd exemplaar in ontvangst nemen!